DEMOCRASI IYE SELF-GOVERNMENT

Harold W. Percival

PART III

SELF-GOVERNMENT

Chii chinonzi hurumende pachako? Izvo zvinotaurwa nezvake sewe kana sewe, sekuzivikanwa, ndiko kuwanda kwemanzwiro uye zvishuwo zveiye anoziva ari mukati memuviri wemunhu, uye anoshandira muviri. Hurumende simba, kutonga uye nzira inoshandiswa nemutumbi kana nyika. Kuzvitonga pachako sekushandiswa kune wega, nekudaro, zvinoreva kuti manzwiro emunhu uye zvido zvake zviripo kana zvinogona kuvezwa nehukasha kana nemanzwiro uye kusarangarira uye zvishuvo zvekuvhiringidza muviri, zvichadzoreredzwa uye zvichitungamirwa nemanzwiro ake uye zvishuwo zvakanaka izvo funga uye uite maererano nekukodzera uye chikonzero semasimiro echiremera mukati, panzvimbo pekudzorwa nezvido kana rusarura pazvinhu zvekunzwa sechiremera kubva kunze kwemuviri. Kana manzwiro eshungu uye zvishuwo zvevanhu zvichizvidzora masimba emuviri zvakagadziriswa uye zvakachengetedzwa zvakasimba uye zvine simba, nekuti zvido zvevamwe zvishuvo zvinopesana nezvido zvemuviri hazviteedzereki uye zvinoparadza, asi kufarira uye kugara zvakanaka kwemuviri kuri yekupedzisira yekufarira uye yakanaka yega yega yezvido.

I-kuzvitonga yega yega, kana ichitambanudzirwa kune vanhu venyika, ndeyerusununguko. Nokururamisa uye chikonzero sechiremera kubva mukati, vanhu vachasarudza sevamiriri kuti vavatonge chete avo vanozviita vega-hurumende uye vamwe vanokwanisa. Kana izvi zvaitwa vanhu vanozotanga kuumba demokrasi yechokwadi, ichave hurumende yevanhu zvakanakisa nekubatsira vanhu vese sevanhu vamwe. Kudzvinyirira kwakadaro kuchave kwakasimba rudzi rwehurumende.

Democracy seyokuzvitonga-ndeyese inotsvakwa nevanhu vemarudzi ese neupofu. Kunyangwe apesana uye anopesana sei mafomu avo kana nzira dzavanoratidzika kunge dzakasarudzika, demokrasi yechokwadi ndiyo inodiwa nevanhu vese zvisikwa, nekuti ichavabvumira rusununguko ruzhinji nemukana wakakura uye chengetedzo. Uye demokrasi yechokwadi ndiyo ichave nevanhu vese, kana vaona mashandiro ayo anoita zvakanaka zvevanhu vese muUnited States. Izvi zvichaitika chaizvo, kana vagari vega vakazvibata pachavo hurumende ikatora mukana wakakura unopihwa kune vanogara mune yakanzi, "Inyika yakasununguka uye imba yevakashinga."

Vanhu vane hungwaru havangatendi kuti demokrasi inogona kuvapa izvo zvavanogona kuda. Vanhu vane njere vanoziva kuti hapana chero munhu munyika anogona kuwana zvese zvaari kuda. Bato rezvematongerwo enyika kana mumiriri waro muhofisi anovimbisa kugovera zvinodikanwa zvekirasi imwe chete zvichishayisa imwe kirasi angave munyengeri pakutengesa mavhoti uye mubereki wenhamo. Kushandira kupesana nechero ripi basa kushanda kurwisa democracy.

Yechokwadi demokrasi ichave imwe yemubatanidzwa muviri inosanganisirwa nevanhu vese vanozvirongedza ivo pachavo uye nemweya mumakirasi mana kana kuraira nekufunga kwavo uye manzwiro avo. ("Iwo mana makirasi" anotarisana nawo mukati "Makirasi mana evanhu".) Iwo makirasi mana haana kusarudzika nekwaakaberekerwa kana mutemo kana neyemari kana yenzvimbo chinzvimbo. Mumwe nemumwe munhu ndeuyo weimwe yemakirasi mana ayo iye anofunga uye anonzwa, zvisikwa uye pachena. Imwe yeairairo mana inofanirwa kune mamwe matatu. Kukuvadza mumwe wevane kufarira chero imwe kirasi kungave kupesana nekufarira kwevese. Kuedza kuita izvozvo kungaita kunge upenzi sekunge munhu arova rutsoka nekuti tsoka iyi yaive yakagumburwa zvikaita kuti adonhe paruoko. Izvo zvinopesana nekufarira kwechikamu chimwe chemuviri zvinopesana nekufarira uye kugara zvakanaka kwemuviri wese. Saizvozvo, kutambudzika kwemunhu chero upi zvake kuchave kwekusagadzikana kwevanhu vese. Nekuti chokwadi ichi chakanangana negutsaruzhinji hachina kunyatso kufarirwa uye kugadziriswa, kuzvitonga kuzere sekuzvitonga kwehurumende yevanhu kwakagara kuchikundikana mune imwe nguva yapfuura munguva yekuedzwa. Izvozvi zvakare pakutongwa. Kana isu sevanhu uye sevanhu tikasazotanga kunzwisisa nekuita izvo pasi pesimba rekusununguka, budiriro iyi ichaguma mukutadza.

Democracy seyokuzvitonga ihurumende inyaya yekufunga uye nzwisiso. Democracy haigoni kumanikidzirwa pamunhu kana pane vanhu. Kuve chinzvimbo chisingaperi sehurumende nheyo sezvazviri chokwadi chinofanirwa kubvumwa nemunhu wese, kana kuti zvichitarisirwa nevazhinji pakutanga, kuti ive hurumende yemunhu wese. Zviripo ndezvizvi: Wese munhu anouya munyika ino anozopedzisira afunga nekunzwa iye mune imwe yemakirasi mana kana mairairo, sevashandi vemuviri, kana vatengesi, kana vashandi vanofunga, kana vashandi vanoziva. Iyo ndiyo kodzero yemumwe neumwe mune imwe yeirairo ina kuti afunge uye ataure zvaanonzwa; ikodzero yemumwe neumwe kuti azvitore iye sezvaanosarudza kuva; uye, ikodzero pasi pemutemo kuti mumwe nemumwe ave neruramisiro yakaenzana nevanhu vese.

Hapana mumwe munhu anogona kutora mumwe munhu kubva mukirasi raari mairi amuisa mune imwe kirasi. Mumwe nemumwe munhu nemafungiro ake uye manzwiro ake anoramba arimo mukirasi maari, kana nekufunga kwake uye nemanzwiro anozviisa mune imwe kirasi. Mumwe munhu anogona kubatsira kana kubatsirwa nemumwe munhu, asi mumwe nemumwe anofanira kuzviita kufunga kwake uye kunzwa uye kuita mabasa. Vanhu vese vari munyika vanozvigovanisa ivo pachavo mumakirasi aya, sevashandi mumutumbi wekuraira, kana mutengesi wekutengesa, kana wekuraira kufunga, kana wekuziva odhi Avo vasiri vashandi vakaita sedhiza pakati pevanhu. Vanhu vacho havazvirongeke mumapoka mana kana mairairo; ivo havana kumbofunga nezvegadziriro iyi. Asi, mafungiro avo anovaita kuti vange vari uye ivo vari pane aya manaira, zvisinei kuti kuberekwa kwavo kana chinzvimbo chavo muhupenyu chingave chiri.